La dudeknaŭa ĉapitro
SUR LA KRESTO DE LA DIGO
Ni denove rompis nian promeson, kiun jam kelkfoje eldiris al sinjoro Adams,
halti dum alveno de krepusko. Nia provita limuzino venis Las Vegason nokte, en
plena mallumo. La luno ankoraŭ
ne leviĝis. Ie enfronte vidiĝis lumturo, kiu, dum nia movado,
translokiĝis maldekstren kaj poste restis malantaŭe. Anstataŭ ĝi
aperis alia lumturo. Ĉi-loke nia ondeca ŝoseo situis sub aeroplana
vojo direktanta en Losanĝelon. En granda silento de la dezerto aŭdiĝis
nur ĝemoj kaj balbutoj de s-ro Adams.
-Bekio! Bekio! Ne tro rapide!
Kvardek mejlojn hore – tio estas troa.
-Lasu min en paco, - diskrete
replikis lia edzino, - alie mi eliĝos kaj vi vojaĝu sen mi plu.
-Sed, Bekio! Bekio! Tio ne
eblas (That's impossible)! – ĝemis la edzo.
-Mi ne volas paroli kun vi (I don't want to speak with you)! - ekkriis ŝi.
Kaj la geedza paro komencis
interpiki unu la alian anglalingve. Lumturoj speguliĝis en iliaj okulvitroj.
Finfine aperis enfronte lumetoj
de Las Vegaso.
Multon povas imagi moskvano dum
frosteta decembra vespero, kiam li trinkas teon kaj aŭskultas rakontojn
pri helaj tremantaj lumoj en Las Vegaso. Li tuj bildigas al si akrajn
meksikiajn rigardojn, vangbuklojn de Carmen, toreadoron en velura pantalono,
gitaron, banderilojn kaj tigran pasion.
Kvankam ni jam delonge konvinkiĝis
tion, ke usonaj urboj ne aperigas al vojaĝanto iujn surprizojn, tamen ni
enanime esperis. Ĉar tre alloge brilis lumoj de la stranga urbo en la varmeta
nigra dezerto. Kiu tion scias! Ĉu vekiĝinte en kampadejo kaj elirinte
surstraten, ni ekvidos sudajn kafejojn sub baldakenoj, pitoreskajn bazaretojn,
kie super amasoj da legomoj vidiĝas aroganta muzelo de kamelo, kaj ni aŭskultos
bruon de homamaso kaj blekojn de azenoj. Sed la Unuiĝintaj Ŝtatoj per
kunaj penoj okazigis por nia imago novan baton. Vekiĝinte en kampadejo kaj
elirinte surstraten, ni ekvidis urbon Galupon kun ĝiaj gazolinaj stacioj,
farmaciejoj, malplenaj trotuaroj kaj pavimoj, laŭ kiuj moviĝis pluraj
aŭtomobiloj. Ni eĉ supozis, ke nun, samkiel en Galupo, el post angulo
aperos duonkamiono kaj enpuŝis flankon de nia limuzino. Estis enuige
rigardi tiun unuformecon. Traveturinte la dezerton, ni vizitis multajn
urbetojn, kaj ĉiuj, krom Albukerko kaj Santa-Feo, estis tute similaj al
Galupo. Verŝajne nenie en la mondo ekzistas sama paradokso: unuformaj
urboj en varia dezerto.
Las Vegaso ĝisfine elkuracis
nin. Poste ni jam neniam
esperis renkonti iun surprizon en nova urbo. Ĉi-konkludo reale efektivigis
ioman utilon, ĉar io tamen surprizis nin.
En la urbo ni restis ankaŭ por matenmanĝi en apoteko matenmanĝon
#3 (breakfast #3) kaj lasis ĝin ĉirkaŭveturinte skvaron kun
lanternoj. Ni faris tion tre haste kaj hazarde trafis straton kun kontraŭdirekta trafiko, sekve malplenumis lokajn
trafikregulojn. Al ni tuj
alveturis polica aŭtomobilo. Policano ordonis al ni halti.
-Mi estas ege, ege kulpa
(I`m very, very sorry) - diris s-ino
- Mi tre, tre petas pardonon!
-Tre, tre, sinjoro oficiro! - subtenis
ŝin s-ro Adams.
Ĉi-foje ni ankaŭ ne
ricevis teruran avizon (ticket). Policano estis kontenta pro tio, ke naivaj
novjorkaj provinciuloj investis lin “oficiro”, kaj do li sole faris diskurson
pri lokaj trafikreguloj en Las Vegaso, kiun s-ro Adams aŭskultis kun
granda atento:
-Certe, sinjoro oficiro! Jes,
sinjoro oficiro! Sendube, sinjoro oficiro!
Fine la policano indikis al ni
vojon en Boulder-urbon (Boulder city).
Preterveturinte tri blokojn, ni
rimarkis la polican aŭtomobilon atingintan nin. Ĉu “sinjoro oficiro” ŝanĝis
sian decidon kaj malgraŭ ĉio volas enmanigi avizon? Sinjorino Adams
akcelis movadon, sed la policana “pakard” (packard) rapide atingis nin kaj
“sinjoro oficiro”, elŝovinte sin el la fenestro, diris:
-Sinjorino! Mi sekvis vin por
konvinkiĝi pri tio, ke vi ne perdos la ĝustan vojon. Tamen tio bedaŭrinde
okazis. Vi preterveturis du troajn blokojn.
-Grandan, grandan dankon (Thank
you very, very match)!- ekkriis s-ro Adams kaj trankviliĝinte ekspiris.
-Very, very! – subtenis lin s-rino Adams.
-Very match! – replikis ni, samkiel eĥo en Ziona kanjono.
Ĝis Boulder-urbo estis
nur tridek mejlojn, kaj post kvindek minutoj ni jam
haltis ĉe federala budo, simila al la ceteraj, situantaj ĉe enirejoj
de usonaj naciaj parkoj. Ĉi
tie budo staris ĉe enirejo de la urbeto, fondita dum konstruado de plej
potenca digo en la mondo sur rivero Kolorado. En budo oni donis al ni
paspermesilon, sur kiu estis enskribitaj reguloj por vizitantoj de la
konstruejo, kaj ni enveturis la urbeton.
Estis strange, ke ni malmulton aŭdis
en Usono pri konstruado de la digo. Periodaĵoj pri ĝi preskaŭ
nenion skribis, kaj sole pri fino de konstruado, kiam ĉi tiean inaŭguradon
venis prezidanto Rusvelt (Roosevelt), oni aperigis kurtan filmon. Ni spektis ĉi
tiun kronikon kaj lia diskurso fiksiĝis en nia memoro. Li parolis pri
signifo de agado de la federala registaro. Li laŭdis iujn guberniestrojn
kaj senatanojn kontribuintaj al konstruado de la digo, sed li nenion diris pri
personoj, kiuj projektis kaj konstruis ĝin, ĉi tiun grandan
monumenton prezentantan venkon de homo super la naturo.
Nia vizitado de
Bouldera digo, krom
ebleco per siaj okuloj vidi la teknikan miraklon, ankaŭ ebligis renkonti
inĝenieron Thomson, unu el malmultenombraj ceteraj, usonaj inĝenieroj,
kiujn dekoraciis la sovetia registaro per la ordeno de “La Labora Ruĝa
Flago”.
Blankaj konstruaĵoj de la urbeto
okulblindige reflektis la eternan dezertan sunon. Kvankam ili estis konstruitaj
nur por provizora loĝado kaj nuntempe ties duono estis malplena, kaj baldaŭ
tute malpleniĝos ties resto, kaj la urbeto, probable, estos ruinigita. Tamen
ĝi plaĉis al ni pli, ol ĝiaj fratoj, similaj al Galupo,
konstruitaj por ĉiam. En ĝi estis tre multe da gazonoj, florbedoj,
korbopilkaj kaj tenisaj ejoj.
Ni renkontis
s-ron Thomson en la hotelo kaj tuj ekpaŝis kune al la konstruejo.
Thomson, la ĉefinĝeniero
pri muntado de “Ĝenerala Elektro” (General Electric) estis maldika,
kvardekjara viro kun longaj nigraj okulharoj kaj tre
viglaj okuloj. Malgraŭ
ripoztago (ni venis dimanĉe), sur li estis laborista pantalono kaj kurta ŝama
jako kun zipo. Oni diris al ni, ke li estas unu el plej spertaj, kaj povas
esti, plej sperta ĉefmuntisto en la mondo, kvazaŭ la monda ĉampiono
pri muntado de kolosaj generatoroj.
La ĉampiono havis sunbrunajn
manojn, kiujn kovris kaloj kaj freŝaj grataĵoj. Thomson maturiĝis
en Skotlando. En lia senriproĉa angla prononco aŭdiĝis malsimila
skota “r”. Dum (NB.la Unua) mondmilito li servis kiel brita piloto. Lia vizaĝo
konservis videblan tristecon, kiun ofte havas militveteranoj. Li fumas pipon,
kaj iufoje, laŭ malnova milita kutimo, mem rulumas cigaredojn el flava
papero.
Lia fako preskaŭ separis lin
de lia patrolando, almenaŭ tio ŝajnis al ni. Ĉar li estas brito,
oficas en la usona kompanio kaj migras tra la tuta mondo. Probable, ekzistas
neniu kontinento, en kiu sinjoro Thomson ne muntis kelkajn maŝinojn. En USSR Thomson troviĝis sep jarojn, laboris en Stalingrado kaj en Dneprostroj-o
(NB.hidroelektrostacio sur rivero Dnepro), meritis la ordenon de “La Labora Ruĝa
Flago”; kaj nun ĉi tie, en la dezerto, sub la varmega suno muntas
generatorojn de Bouldera digo. Ĉi tie li laboros ankoraŭ unu jaron. Kio estos poste? Li ne
scias. Supozeble lin “Ĝeneral Elektrik” oficsendos Sudan Amerikon, aŭ
en Hindion, Aŭstralion aŭ en Ĉinion.
-Mi tre volus viziti denove
USSR-on, - diris Thomson, - kaj observi nunan situacion. Ja mi restigis en via
lando ereton de mia koro. Bedaŭrinde, mi, kune kun mia edzino, ne havas
idojn, do mi nomas tiel miajn muntitajn maŝinojn. En Rusio troviĝas
kelkaj miaj idoj, plej amataj idoj. Kaj do mi volus vidi ilin.
Li komencis rememori personojn,
kune kun kiuj li laboris.
-Mi neniam forgesos minuton, kiam
muntado en Dneprostroj-o estis finita kaj mi proponis al Vinter (Winter) premi la
konektilon, por ke lia mano ekfunkciigu la generatorojn. Mi diris tiam:
“Sinjoro Vinter, la supo estas preparita”. En okuloj de Vinter estis larmoj. Laŭ
rusa kutimo ni interkisis unu la alian. En Rusio estas multe da spertaj inĝenieroj,
sed Vinter estas tute unika figuro. La samajn, kiel li mem, oni povas kalkuli
per fingroj de unu mano. Kio li estas nun? Kie li?
Ni diris, ke nuntempe Vinter
estras Glavhidroenergostroj-on.
-Tio meritas bedaŭron, - diris
Thomson. – Ne, tiu spertulo ne devas ofici en kancelario.
Ni klarigis, ke
Glavhidroenergostroj-o ne estas kancelario, sed io tre pli grava.
-Mi tion komprenas, - respondis
Thomson, - tamen, ĉi-afero ne taŭgas por sinjoro Vinter. Li estas marŝalo.
Li devas ĉeesti militkampon. Li devas estri iun konstruadon. Mi scias, ke
vi nun multon konstruas. Pasis jaroj, kaj do nun oni povas konversacii pli
malkaŝe. Plimulto de niaj inĝenieroj ne kredis, ke la unua kvinjara
plano prosperos, ke viaj netrejnitaj laboristoj kaj junaj inĝenieroj
kapablos iam ekposedi komplikajn teknologiajn procesojn, precipe la
elektroteknikajn. Sed, tion vi atingis! Nun ĉi-fakton neniu rajtas nei.
Thomson petis s-inon Adams lasi la
ŝoforan sidlokon, por ke li direktu la aŭton, ĉar antaŭe
estas danĝera vojparto, kaj li lerte ekkondukis ĝin laŭ kapturna
krutaĵo al fundo de la kanjono.
Dum malleviĝado kelkfoje
aperis aspekto de la digo.
Imagu montan riveron Koloradon,
fluantan laŭ fundo de grandega ŝtona koridoro, kies muroj estas
altegaj, preskaŭ vertikalaj, nigraruĝaj rokoj. Ties alteco superas
sescent kvindek futojn. Inter du faritaj de la naturo muroj, hommanoj konstruis
el ferbetono la trian muron, barantan fluadon de la rivero. Ĉi-muro estas
duoncirkla kaj similas hardiĝintan akvofalon.
Post kiam ni admiris la digon de
malsupre, ni leviĝis supren, por rigardi ĝian supraĵon. Thomson
petis nin paŝi nur laŭ dekstra flanko. De sur grandega alteco ni
ekvidis sekigitan fundon de la kanjono kun postsignoj, kiujn restigis la unika
konstruado: eroj de formujoj kaj cetera konstrua rubo. Al fundo malrapide
descendis kargovagono alligita al ŝtala kablo.
-Nun eblas transiri al la maldekstra
flanko, - diris sinjoro Thomson.
Li anticipe preparis interesan
efekton. Maldekstren de la digo situis abunda, pura malvarmeta lago. Kiam s-ro
Thomson atingis mezon de la digo, li vaste disŝovis siajn gambojn de ambaŭ
flankoj de la blanka linio.
-Nun, - diris li, - mi staras per
unu gambo en Arizono, kaj per la alia - en Nevado. Bouldera digo, situanta en
intertuŝejo de kvar ŝtatoj –Arizono, Nevado, Utaho kaj Kalifornio, - eldonas
al la dezerto ne sole elektron, sed ankaŭ akvon. Krom hidroelektrostacio ĉi
tie estos centro de la irigacia sistemo de la Tutusona kanalego.
-Bonvolu diri, - demandis ni
s-ron Thomson, - kiu estas la aŭtoro de projekto de la digo?
Li surprizis nin, ĉar ne
sukcesis respondi la demandon. Li nur menciis nomojn de akciaj societoj, kiuj
laŭ kontrakto kun la registaro realigis la projekton.
-Verŝajne, - diris Thomson,
- se iun konstruiston oni demandus, kiu ĉi tie muntas turbinojn, li ne
sukcesus mencii mian nomon. Li simple dirus, ke muntadon realigas kompanio “Ĝeneral
Elektrik”. Inĝenieroj en Usono malofte estas konataj. Ĉi tie oni
konas nur firmaojn.
-Tamen ni, sinjoro Thomson,
opinias, ke ĉi tio estas granda maljusteco. Ni konas tiun, kiu konstruis la
katedralon de Sankta Petro en Romo, kvankam ĝi estis konstruita antaŭ
multaj jarcentoj. Aŭtoroj de Bouldera digo, kiu kunligis rimarkindan
teknikon kaj mirindan konstruarton, rajtas esti fame konataj.
-Ne, - diris sinjoro Thomson, -
mi ne vidas tiun maljustecon. Mi mem, ekzemple, ne strebas al famo. Mi estas
tute kontenta pri tio, ke mian nomon konas ducent fakuloj en la mondo. Krome,
nuna teknika stato estas tia, ke malfacile oni povas difini aŭtoron de
certa projekto. Epoko de Edison finiĝis. Nun estas ĝenerala teknika
progreso. Kiu konstruas Boulderan digon? Ses fame konataj kompanioj. Kaj neniu
plu.
-Tamen en USSR estas pluraj fame
konataj inĝenieroj kaj laboristoj. Periodaĵoj skribas pri ili,
aperigas iliajn portretojn.
-Vi simple profundiĝis en
konstruadon. Ĝi nuntempe signifas tre gravan rolon. Iom poste vi forgesos ĝin
kaj ĉesigos fami inĝenierojn kaj laboristojn.
Ni ankoraŭ longatempe
diskutis pri fameco, sed ŝajnis al ni, ke neniu sukcesis aliopiniigi. Vidpunkto
de Thomson estis komprenebla por ni: kapitalismo deprenis lian famecon, - pli ĝuste,
uzurpis ĝin, kaj do tiu ĉi fiera viro ne deziras eĉ ion ajn aŭdi
pri ĝi. Li fordonas al liaj mastroj sian kapablon kaj ricevas pro tio
salajron. Li opinias, ke ili kvitas.
Stare sur la supraĵo de unu
el plej perfektaj konstruaĵoj de nia epoko, pri kiu ekzakte estas konata
nur tio, ke estas nekonataj ĝiaj aŭtoroj, ni parolis pri fameco en
Usono.
Fameco en tiu ĉi lando
komenciĝas kune kun reklamo. Tamen oni reklamas iun personon nur tiam,
kiam iu profitas pro tio.
Kiu en Usono estas reale fame
konata? Tiuj, kiuj mem “faras” monon, aŭ tiuj, per kies kontribuo, “faras”
monon iu alia. Esceptoj el tiu ĉi regulo ne ekzistas. Mono! Tutlande estas
fame konata ĉampiono de bokso aŭ futbalo, ĉar matĉoj, en
kiuj li partoprenas, alportas abundan profiton. Ankaŭ estas fame konata
kinostelo, ĉar lian famecon bezonas entreprenisto. Tamen li povas neigi
tiun famecon ĉiumomente laŭ sia kaprico. Fame konataj estas ankaŭ
banditoj, ĉar profitas periodaĵoj eldonantaj plaĉajn artikolojn
pri ili des pli, ke kun ties nomoj asociiĝas ciferoj kun multaj nuloj.
Kaj kiu ekvolos fari famon por Thomson,
Jackson, Vilson aŭ Adams, kiuj nur konstruas elektrostaciojn kaj pontojn,
muntas maŝinojn kaj irigaciajn sistemojn?! Iliaj mastroj eĉ
malprofitos pro ties fameco, ĉar tiam necesos plialtigi salajrojn.
-Ĝentlemanoj, - diris al ni
sinjoro Adams, - se vi opinias, ke Ford estas fame konata en Usono pro tio, ke
li produktas plej malkarajn aŭtojn, do vi eraras. Estus stulte tiel
opinii. Simple laŭ la tuta lando veturas aŭtoj kun lia nomo sur
radiatoroj. En via lando gloriĝis tute malsama Ford, li tie gloriĝis
kiel mekanikisto. En Usono Ford gloriĝis nur kiel prosperanta negocisto.
Jes, probable, karega sinjoro Thomson
estas prava, kiam li rifuzas usonan famecon. Gloro en Usono estas varo. Sekve,
samkiel ceteraj varoj en Usono, ĝi donas profiton ne al tiu, kiu ĝin
produktis, sed al tiu, kiu ĝin vendas.